“Alles is materiaal”, zegt Shahar Livne. “We staan er dagelijks mee in contact, we zijn zelf materiaal.” Livne, een conceptuele materiaalontwerper uit Israël, is een van de sprekers op Materialdistrict in Rotterdam Ahoy. Van 12 tot en met 14 maart 2019 presenteren 140 exposanten hier nieuwe materiaalinnovaties op het gebied van onder andere textiel, leer, interieur en architectuur. Bezoekers wanen zich drie dagen in de toekomst. Voor mode- en schoenenprofessionals is deze editie in het bijzonder interessant vanwege de exposities en sprekersprogramma’s rondom de thema’s ‘Today’s materials for tomorrow’s textiles & fabrics’ en ‘Conscious leather’. De centrale vraag is: hoe kunnen we beter met onze grondstoffen omgaan? Hoe verwerken we ze op een manier die minder belastend is voor de aarde en hoe houden we ze in de keten?

Verspilling door slachthuizen

Het onderdeel ‘Conscious leather’ richt zich volledig op de leerindustrie en de herkomst van onze leren tassen en schoenen. Eerst even een misverstand uit de weg. Leer is niet per definitie een bijproduct van slachthuizen, zegt Livne. “Grote modehuizen gebruiken die huiden bijvoorbeeld niet, vanwege de ‘slechte’ staat waarin ze verkeren. Zij willen huiden zonder littekens of insectenbeten.” De ontwerper was in shock toen ze erachter kwam hoe weinig van het daadwerkelijke dier er uiteindelijk gebruikt wordt. De grote hoeveelheid dierlijk materiaal die door slachthuizen wordt weggegooid – onder meer bloed en gelatine – gebruikte ze om een eigen bio-leer te ontwikkelen.

Experimenteren met afval

Ontwerper Billie van Katwijk experimenteert ook met afvalmateriaal van de voedingsindustrie. Zij ontwikkelde een proces om koeienmagen te looien, die anders zouden worden weggegooid of tot hondenvoer verwerkt. Qua textuur ligt het materiaal ergens tussen suède, een zeemlap en gedroogd mos in. Vissenhuiden zijn een ander restproduct van de voedselindustrie, waar al langer mee wordt gewerkt (o.a. Studio Nienke Hoogvliet en NYVIDD). De initiatieven zijn door Materialdistrict gebundeld in de tentoonstelling ‘Like leather’. Hier zien we ook plantaardig leder op basis van bast van pijnbomen (Sarmite Polakova, Pineskins) of de vezels van bananenbomen (Qwstion Bags, Banana Tex). De ‘Tree Bag’ van het jonge Nederlandse merk Rewrap is gemaakt van kokosvezels en hout en volledig biologisch afbreekbaar.

Unieke eigenschappen

Een van de unieke eigenschappen van leer, is de bestendigheid ervan. “Er zijn leren sandalen uit de Romeinse tijd gevonden die nog bijna in perfecte staat waren”, zegt Nicoline van Enter, oprichter van educatie- en innovatieplatform The Footwearists. “Eigenlijk slaat het nergens op dat het materiaal vooral in de vluchtige mode-industrie wordt gebruikt.” Leer gaat niet alleen lang mee, het is ook ademend. De uitdaging is om een materiaal te ontwikkelen dat precies dezelfde eigenschappen heeft en op grote schaal geproduceerd kan worden. “Dan pas kun je als ontwerper wezenlijk iets bijdragen”, vindt Van Enter. “De leerindustrie werkt al sinds mensenheugenis op dezelfde manier. De enige échte doorbraak is de recent gelanceerde DriTan-technologie van Ecco (waarbij per huid 20 liter water wordt bespaard, wat neerkomt op 25 miljoen liter water per jaar, red.).”

Fair trade en circulair

Marja Baas, de oprichter van tassenmerk Myomy Do Goods, wil laten zien dat het als modeondernemer mogelijk is om een positieve bijdrage aan de industrie te leveren. “We willen de wereld een stukje mooier maken met onze producten.” Myomy werkt met leer omdat er momenteel nog geen duurzamer alternatief voorhanden is, maar experimenteert naast de reguliere productie ook met ‘vegan leather’ van paddenstoelen en fruit. Baas heeft goed nieuws, vertelt ze tijdens haar lezing: sinds een week is Myomy een 100 procent fair trade bedrijf. Baas streeft ernaar in 2025 compleet circulair te zijn en onderzoekt nu of en hoe afgedankte tassen kunnen worden teruggenomen. “We moeten onze verantwoordelijkheid nemen”, vindt gespreksleider en sustainable business innovator Simon Angel. “Dat is de reden dat we hier samengekomen zijn, om kennis en ervaringen uit te wisselen.”

Hoogwaardige recycling

Het onderdeel ‘Textiles & Fabrics’ richt zich op een ander probleem in de mode-industrie, de groeiende textielberg. Mede door de opkomst van fast fashion gooien we meer en meer kleding weg. Slechts een klein deel wordt gerecycled of beter gezegd: gedowncycled. “Een van de grote uitdagingen is gerecycled textiel te transformeren in een mooi en waardevol product”, zegt Anne Marie Commandeur (Stijlinstituut Amsterdam), samen met modeconsultant Liesbeth in ’t Hout verantwoordelijk voor de expositie ‘Today’s materials for tomorrow’s textiles & fabrics’. Ontwerpers Viktor&Rolf zetten dit thema als een van de eerste grote modehuizen op de kaart met hun ‘Vagabonds’-collectie (winter 2016-2017). Daarvoor gebruikten ze stoffen en fournituren uit eerdere seizoenen in combinatie met vintage stukken als militaire jassen en sweatshirts. Ook interessant was hun ‘Surreal Satin’-lijn voor zomer 2018, waarvoor slechts één materiaalsoort was gebruikt. Commandeur: “Een van de redenen dat hoogwaardig recyclen zo moeilijk is, is dat kleding vaak uit samengestelde materialen bestaat.”

Uit het systeem stappen

Modeontwerper Liselore Frowijn denkt eveneens na over een meer duurzamer productie. “Ik had het gevoel dat ik mezelf keer op keer aan het herhalen was”, vertelt ze. “Door twee keer per jaar iets nieuws te creëren, word je bestaande collectie automatisch ‘oud’. Dat systeem wilde ik doorbreken door duurzamer te gaan produceren. Ik ben me gaan verdiepen in gerecyclede materialen en alternatieven voor leer, zoals piñatex (leer van ananasvezels, red.).”

Toegevoegde waarde

Een mooi voorbeeld van upcycling is de ‘Gumshoe’. De zolen van deze kauwgomroze schoenen zijn gemaakt van – jawel – gerecyclede kauwgom, die door Gumdrop Ltd van de Amsterdamse stoepen is geschraapt en verwerkt. Na sigaretten is kauwgom het meest voorkomende zwerfafval; jaarlijks belandt er 1,5 miljoen kilo gum op straat. Ook inspirerend zijn de creaties van productontwerper Simone Post, die in samenwerking met Adidas grafische vloerkleden maakt van gerecyclede gympen. Als ontwerper moet je goed nadenken over je product, zegt ze. “Bij ieder ontwerp moet je jezelf de vraag stellen: wat maak je, waarom maak je het en wat wil je toevoegen aan wat er al is?”

De volgende editie van Materialdistrict vindt van 10 tot en met 12 maart 2020 plaats in Rotterdam Ahoy.

Meer zien? Bekijk hieronder een sfeerimpressie van het evenement:

Foto’s: Hanne Hansen, Sjoerd Reitsma