Foto: Marcel Crozet/International Labour Organization via Flickr

Jaco Flach, de eigenaar van schoenenmerk Rehab Footwear, is inmiddels gewend geraakt aan de e-mails. Van fabrikanten, toeleveranciers, vervoerders en energiebedrijven: alles wat ze leveren, wordt duurder. “Als het al komt”, zegt hij. “Voor winter 2021-2022 hadden we een nieuwe EVA-zool geïntroduceerd, maar die schoenen hebben we pas eind september kunnen uitleveren vanwege het enorme tekort dat er op dit moment aan kunststof is. Een deel van die orders werd door onze winkeliers geannuleerd, een ander deel is tegen extra korting afgenomen.”

Hoewel zuur, is het volgens Flach een kleinigheid vergeleken met de problemen waar collega-leveranciers in coronatijd mee te maken kregen. “We produceren voor honderd procent in Portugal, dicht bij huis dus, en werken al meer dan tien jaar met dezelfde fabrikanten en toeleveranciers. Die langetermijnrelaties hebben ons de afgelopen twee jaar enorm geholpen. Dat maakt het makkelijker om de productie en leveringen ook in crisistijd nog enigszins soepel te laten verlopen.”

Vraag schiet aanbod voorbij

Corona heeft niet alleen de retail op zijn kop gezet, maar ook de supply chain. Een ontwikkeling die in dit nieuwe jaar blijft doorwerken: bijna de helft van de mode- en schoenenproducenten (49%) vreest dat de verstoringen in de toeleveringsketen in 2022 de grootste impact zullen hebben op hun bedrijf (Business of Fashion en McKinsey, The State of Fashion 2022). Die problemen zijn terug te voeren naar de eerste golf aan het begin van 2020. Het virus sloeg hard toe in belangrijke productielanden als Italië, Portugal, Spanje en met name China. Op het dieptepunt van de crisis waren daar veel fabrieken dicht.

Vanwege de mondiale vraaguitval en de onzekere vooruitzichten bouwden (toe)leveranciers ook hun voorraden van materialen, halffabricaten en producten voor de b2b-webshops af, ziet Dirk Mulder, sector banker trade & retail bij ING. “De verwachting was dat de vraag lange tijd zou achterblijven bij het aanbod, maar toen het virus in de zomer van 2020 – helaas onterecht – op zijn retour bleek, schoot de consumptie direct omhoog. Te snel om aan te stijgende behoefte te voldoen. Dat resulteert tot op de dag van vandaag in leveringsproblemen door grondstoffentekorten. De schoenenbranche heeft vooral veel last van het gebrek aan kunststof en rubber voor de zolen, en karton voor de schoenendozen.”

‘De coronacrisis heeft het enorme probleem van ketenafhankelijkheid blootgelegd’

Dirk Mulder, ING

De situatie biedt merken ook weinig tot geen ruimte om de eigen b2b-voorraden aan te vullen en dat is tot op de dag van vandaag een probleem voor winkeliers, zegt Jeffrey van Mourik, eigenaar van J. van Mourik & Zn Schoenen en Lederwaren in Sliedrecht. “Daar hadden we vooral in het najaar van 2021 last van. We houden een deel van ons inkoopbudget vrij voor nabestellingen, maar dat hebben we afgelopen verkoopseizoen niet allemaal kunnen besteden omdat de dealervoorraden zo laag waren. Al waren we achteraf wel blij dat we daardoor extra reserves hadden, met de nieuwe lockdown in december.”

Containervervoer stokt

Een tweede, en voor leveranciers die hun collecties buiten Europa laten maken misschien wel groter probleem, is de zeevracht. Niet lang nadat de productie in China in de tweede helft van 2020 weer op gang komt, stokt het containervervoer door verstoorde vaarschema’s, vertragingen in havens en overvolle terminals. “Het probleem was niet dat er te weinig containers waren”, zegt Marcel Koppen. Hij is eigenaar van agentuur Gruppo Adanti (met de merken Evaluna, Giorgio 1958, Marylu en Walk in the Park) en bestuurslid bij Vimagro, de branchevereniging voor groothandelaren, importeurs en agenten in schoenen. “Het probleem was dat ze op de verkeerde plekken stonden. Zo zijn veel vrachtschepen met containers vol mondkapjes en ander medisch materiaal naar de Verenigde Staten gegaan.”

“Als ze al vertrokken, want de lockdowns maakten dat veel havens stil kwamen te liggen”, vult Mulder aan. “Later kwamen daar tekorten aan personeel bij voor het laden en lossen van vracht, wat eveneens enorme vertragingen opleverde. En dan hebben we het nog niet eens over de blokkade van het Suezkanaal van vorig jaar gehad.” Dit alles leidt ertoe dat de prijzen van containervervoer vanaf de tweede helft van 2020 explosief zijn gestegen. Koppen: “Voor corona kostte het verschepen van een container gemiddeld tussen de $1.000 en $1.500. Nu is dat het tienvoudige. En dan mag je nog blij zijn als je ’m krijgt.”

Prijsstijgingen over de hele linie

De grondstoffenschaarste en transportproblemen drijven de kostprijs van schoenen op. En zoals Jaco Flach van Rehab Footwear al schetste, zijn dat niet de enige prijsstijgingen waarmee merken te maken krijgen. De productie van schoenen kost veel energie en veel Europese producenten draaien op stroom die met Russisch en Oekraïens gas wordt opgewekt. Zoals Italië, schetst Vogue Business, dat voor zijn elektriciteit sterk van Oekraïne afhankelijk is.

Lees ook: Oorlog in Oekraïne: dit zijn de gevolgen voor de schoenenindustrie

Daarnaast gaan de lonen in fabrieken wereldwijd omhoog. Maatschappelijk gezien is dat een goede ontwikkeling, vinden de voor dit artikel geraadpleegde deskundigen en leveranciers. Maar ook dat draagt eraan bij dat de productie duurder wordt. Met als gevolg dat twee derde van de mode- en schoenenbedrijven hun retailprijzen in 2022 verwacht te moeten verhogen, becijferden modeplatform Business of Fashion (BOF) en consultancybureau McKinsey. Die ontwikkeling is al zichtbaar. Kleding en schoenen waren afgelopen januari 3,5 procent duurder dan een jaar eerder, blijkt uit de meest recente cijfers van het CBS.  

Terug naar Europa

De coronacrisis heeft volgens deskundigen het enorme probleem van de ketenafhankelijkheid blootgelegd. De industrie is steeds efficiënter – lees: goedkoper – gaan produceren. Dat heeft geresulteerd in een lange en wijdvertakte toeleveringsketen, die door alle tussenschakels weinig ruimte biedt voor verstoringen. “Het is een geoliede machine, totdat er zand in de raderen komt”, zegt Dirk Mulder van ING, die pleit voor een ‘kortere en eenvoudigere’ keten. Hij wijst op het belang van productie dichterbij huis voor meer veerkracht, een proces dat ‘nearshoring’ of ‘reshoring’ wordt genoemd. Die ontwikkeling is al gaande. Zo kondigde C&A begin januari aan een deel van zijn spijkerbroeken in de nieuwe textielfabriek in het Duitse Mönchengladbach te gaan maken, nabij het hoofdkantoor in Düsseldorf. Hugo Boss maakte in dezelfde week bekend zijn Aziatische productielijn naar Turkije te verplaatsen.

‘Wees transparant over wat je doet en waarom je het doet’

Dave Quadvlieg, Inretail

De branche was hier voor corona al mee bezig, ziet Mulder. “Deze beweging komt ook voort uit de behoefte om sneller te kunnen inspelen op actuele trends met flash- en tussencollecties.” Al waarschuwt Dave Quadvlieg, branchespecialist schoenen & sport bij Inretail, dat met nearshoring niet alles opgelost kan worden. “Het kost veel tijd om de juiste fabrieken te vinden en kwaliteitscontroles in te bouwen. Daarbij hebben fabrikanten in China technologische kennis die je in Europa vaak niet meer vindt.” Een ander punt is de beperkte capaciteit in Europa, vult Marcel Koppen aan. “Ik zie nu al een tekort aan productieplekken ontstaan. Kleinere spelers worden verdrongen door de grote, waardoor zij hun vaste leveranciers kwijtraken en op zoek moeten naar andere. Dat kan gevolgen hebben voor de kwaliteit.”

Stroomlijnen van processen

Het stroomlijnen van de productie- en logistieke processen geeft ook al lucht, merkte Jaco Flach. Rehab bracht het aantal fabrikanten waarmee gewerkt wordt terug tot vijf: twee zool- en drie schoenenproducenten. En waar Flach voor corona regelmatig uitstapjes maakte op materiaalgebied, focust hij nu op een vaste kern van zes à zeven leerleveranciers. Rehab is ook kleinere collecties gaan ontwikkelen: 120 tot 130 stijlen per seizoen, dat waren er voor corona met gemak 180. Om de doodsimpele reden dat Flach normaal ‘heel slecht in kiezen is’. “Lang niet alle samples worden in productie genomen”, zegt hij. “Onze klanten gaan het niet eens merken, maar wij hebben op deze manier een stuk kunnen besparen in de kosten.”

Rehab moet ook wel snijden om het prijsniveau te kunnen handhaven, vervolgt Flach. “We hebben altijd onder €199 gezeten en die psychologische grens willen we eigenlijk niet voorbij, wat betekent dat we bij een aantal modellen zelf inleveren op marge. Daar staat tegenover dat we de prijzen van sommige andere stijlen wel hebben moeten verhogen.” Het is wat het is, zegt hij. “We leggen het goed uit en hopen op begrip. De winkelier heeft er ook niets aan als we onder onze marge gaan werken en het uiteindelijk niet meer kunnen bolwerken.”

Meebewegen in de inkoop

Veel leveranciers hebben de prijsverhogingen voor zomer 2022 zelf opgevangen door marge in te leveren. Dat lukt nu corona blijft voortrazen niet nog een seizoen, zeggen ze. Retailers moeten er bij de inkoop voor winter 2022-2023 rekening mee houden dat producten duurder worden. En ze zullen die verhoging moeten doorberekenen aan de consument, zegt inkoopdeskundige Stef Bus van Bus Bedrijfsadvies. “Doe je dat niet, dan eindig je met een lagere brutowinstmarge en kom je niet uit met je kosten. Want ook voor retailers wordt alles duurder. Houd daarom bij je leveranciers zoveel mogelijk vast aan je gebruikelijke calculatie. Dat betekent dat je een schoen die bij de inkoop van €50 naar €55 gaat bij een marge van 3.0, niet voor €149,95 maar voor €164,95 op de plank moet zetten.”

‘Het is nu meer dan ooit zaak om in euro’s te rekenen in plaats van percentages’

Stef Bus, Bus Bedrijfsadvies

Om diezelfde reden zal het inkoopbudget volgens Bus moeten meebewegen met de inflatie, die afgelopen januari met 6,4 procent op het hoogste niveau in jaren uitkwam. Bus: “Retailers moeten die correctie doorberekenen. Heb je het afgelopen jaar voor 4,5 euroton verkocht en wil je naar 4,75? Dan zul je voor een omzet van 5 euroton moeten inkopen. In die extra 10 procent neem je zowel de ingecalculeerde groei als de huidige geldontwaarding mee. Je hebt een duidelijk plan nodig. En daarbij is het nu meer dan ooit zaak om in euro’s te rekenen in plaats van percentages.”

Volgens Jos Voss, sectormanager retail en groothandel bij de Rabobank, is het voor winkeliers ook zinnig om bij de inkoop meer op private label te focussen. Hij pleit voor meer verticale integratie in de detailhandel, wat voor retailers concreet betekent dat ze meer eigen producten gaan voeren en zo meer regie over de keten krijgen. “Met eigen spullen heb je meer knoppen om aan te draaien dan alleen de prijs”, zegt hij. “Dan heb je bijvoorbeeld ook zeggenschap over het ontwerp van het product en de materiaalkeuze. Plus, je biedt je klanten iets bijzonders.” Voor kleine zelfstandigen is dat moeilijker op te zetten dan voor grotere spelers, maar ook daar ziet Voss mogelijkheden. “Bijvoorbeeld door je te verenigen in een inkoopcombinatie en dat samenwerkingsverband ook voor private label te gebruiken.”

Kwaliteit boven prijs

Heikel punt is dat de lonen niet meestijgen met de huidige inflatiepiek, die volgens sector banker Dirk Mulder van ING alleen maar verder zal toenemen. “Net als bedrijven voelen ook consumenten de oorlog in hun portemonnee, in de vorm van stijgende energie- en benzineprijzen. Boodschappen worden mogelijk ook duurder, want Rusland is de grootste graanexporteur ter wereld en Oekraïne de op vier na grootste. Dat betekent dat mensen keuzes moeten gaan maken. In het verleden is al gebleken dat mode en schoenen er last van ondervinden, als consumenten moeten bezuinigen. Dat zagen we tijdens de coronacrisis ook.”

Het is op z’n zachtst gezegd niet het meest ideale klimaat voor retailers om hun prijzen te verhogen, maar toch is dat in de meeste gevallen beter dan het huidige prijspeil koste wat het kost te willen handhaven, denkt Bus. “Dan moet je inleveren op kwaliteit en degradeer je je collectie. Bij fastfashionspelers wordt zoiets wellicht nog enigszins door de vingers gezien, maar voor zelfstandige retailers lijkt me dat niet de beste strategie.” Dat beaamt retailer Jeffrey van Mourik (Van Mourik Sliedrecht). “Ik wil graag dat mijn leveranciers de kwaliteit blijven brengen die ik van ze gewend ben. Dan heb ik liever dat de prijzen meebewegen om, dan dat ze daarop gaan inleveren.”

Al is het daarbij volgens de deskundigen wel zaak om goed naar je doelgroep te kijken. Bus: “Wie zijn je klanten, wat doen ze voor werk, waar wonen ze en hoe ontwikkelt dat gebied zich economisch? Je doelgroep moet je spullen natuurlijk wel kunnen blijven betalen.” “Door de concurrentie en dalende koopkracht zal het winkeliers niet altijd lukken om hun vaste marges te blijven hanteren”, waarschuwt ook Jos Voss. “Houd bij het voorbeeld van de schoen die bij de inkoop van €50 naar €55 gaat en voorheen €149,95 in je winkel kostte, dan in elk geval die absolute marge van €100 vast. Je marge in procenten gaat dan wel omlaag, maar de retailwijsheid ‘van procenten kun je niet leven, van centen wel’ gaat nog steeds op.” En onderschat de consument ook niet, voegt Dave Quadvlieg van Inretail daaraan toe. “Wees transparant over wat je doet en waarom je het doet, dan zul je zien dat de meeste klanten het heus accepteren. Ze weten echt wel waardoor deze prijsstijgingen komen en zijn bereid om voor kwaliteit te betalen.”

Een eerdere versie in van dit artikel verscheen op 18 februari 2022 in Schoenvisie magazine. Deze publicatie is geüpdatet op basis van onze recente analyse over de oorlog in Oekraïne en de gevolgen voor de schoenenindustrie.

Neem nu een totaalabonnement op Schoenvisie

Ook de printedities van Schoenvisie ontvangen? Sluit dan nu een totaalabonnement af. 

Naast 24/7 toegang tot alle exclusieve content op de website krijg je dan ook het prachtige magazine thuisbezorgd met elk seizoen de allernieuwste kleurkaarten. Daarnaast profiteer je als abonnee van mooie kortingen op webinars en events.